Gorocvet (zečji mak, gorocvat, Gospina vlas), lat. Adonis vernalis, je višegodišnja, zeljasta biljka iz familije ljutića (Ranunculaceae) koja raste na peskovitim staništima i sušnim livadama.
Još jedna biljka kojoj je ime pozajmio lik iz grčke mitologije, lepi lovac Adonis. S obzirom na to, da cveta u proleće (od marta do maja) eto i drugog dela njenog imena (lat. vernalis = prolećni).
Osim po lepoti ova biljka je i dragocena i po lekovitosti i koristi se za proizvodnju lekova protiv srčanih oboljenja. Upravo zbog toga je znatno proređena. Uprkos lekovitosti i lepoti, otrovna je biljka.
Opis
Gorocvet je višegodišnja zeljasta biljka sa debelim rizomom. Iz rizoma se razvija 3-4 stabaoca, visine do 40 cm, sa listovima koji su perasto izdeljeni na tanke, linearne režnjeve. Na vrhu stabla obrazuje se veoma krupan, 3–7 cm u prečniku, cvet čiji su krunični listići mnogobrojni i svetložuti. Plodovi su gusto sabijeni, mrezasto naborani i dlakavi, sa kukasto savijenim kljunom. Gorocvet je ljutog, gorkog, neprijatnog ukusa i veoma otrovan, ali i lekovit.
Sastav
Kao droga se koristi nadzemni deo biljke sa cvetom (Adonidis vernalis herba) koji sadrži oko 20 srčanih glikozida (među njima su najbitniji adonitoksin, adonitoksigen i cimarin), flavonoide, kumarine, saponine, fitosterine i dr.
Lekovito dejstvo
Koristi se kod bolesti kardiovaskularnog sistema kao kardiotonik i jak diuretik, a kao sedativ kod neurovegetativnih smetnji, nesanice i epilepsije. U homeopatiji se upotrebljava za lečenje hipertireoze, reume, zapaljenja pluća, angine pektoris.
Ovu biljku zbog otrovnosti ne treba koristiti bez stručnog nadzora.
Gorocvet je ugrožena i zaštićena vrsta, ima ga u Pirotskoj opštini, najviše na Staroj planini i kao prirodna retkosti na području Srbije je pod zaštitom.
Biljke koje predstavljaju prirodne retkosti zaštićene su posebnim Zakonom o zaštiti prirode pa uništavanje ili berba ovih biljaka, osim što nanosi neprocenjivu štetu biodiverzitetu, istovremeno i krivično delo koje se može kazniti po Zakonu. Zaštićene biljke ne treba brati ni skupljati!
Botanički značajna područja na Staroj planini su: najviši planinski delovi (Orlov kamen, Ravno bučje, Kadibogaz, Prevoj Sveta Nedelja, Midžor, Babin zub, Žarkova čuka, Vražja glava, Kopren, Tri čuke, Arbinje, Draganište, Bratkova strana); planinska područja gde su očuvane specifične šumske zajednice (Golema reka); klisure i kanjoni (Suvi do, Papratni do, kanjon Timočke reke, Topli do) i brdsko područje (Golina).
Opstanak mnogih biljnih i životinjskih vrsta danas je ugrožen, mnoge se nalaze pred iščezavanjem, a veliki broj je zauvek nestao. Prvi i veoma značajan korak u ostvarivanju zaštite jeste evidentiranje ugroženih vrsta flore i faune.
Tome služe takozvane Crvene knjige. One predstavljaju naučno-stručne publikacije u kojima su navedene sve vrste organizama koje podležu zaštiti prema međunarodnoj klasifikaciji stepena ugroženosti:
* vrste pred istrebljenjem;
* vrste u opasnosti od istrebljenja;
* ranjive (osetljive vrste);
* retke vrste.
Retke i ugrožene vrste su zaštićene zakonom. Proglašavanjem njihovih staništa za stroge prirodne rezervate, u kojima vlada poseban režim i u kojima je aktivnost ljudi svedena na najmanju meru, predstavlja najefikasniji način zaštite ugroženih vrsta. Najsloženiji, ali i najobuhvatniji oblik zaštite prirode su nacionalni parkovi, u čijem se okviru nalazi veći broj rezervata. U svetu je takođe formirana i Crna knjiga u kojoj je popis više hiljada vrsta biljaka i životinja koje je čovek, nažalost, istrebio svojim bahatim, pohlepnim i nemarnim ponašanjem.
